Het meest recente boek van Connie Palmen (Prometheus, 2015) heeft voor redelijk wat ophef gezorgd. Een roman, een vertelling, over de beroemde liefdesrelatie tussen het dichtersduo Sylvia Plath en Ted Hughes. Een liefde die voor altijd is getekend door de zelfmoord van Plath.
Plath liet Ted Hughes en haar twee kleine kinderen achter, en de media indertijd smulden er van. Nog steeds wordt Plath vereerd door vrijgevochten vrouwen. Hughes werd afgeschilderd als de boeman, die de feministe en dichteres Plath van de mogelijkheid tot leven beroofde. Hij was degene die vreemd ging, die zijn vrouw achterliet om te zorgen voor de kinderen. Het boek van Palmen is een terugblik van Hughes. Een terugblik op zijn tijd met Plath. Een bijzonder boek, dat een uitgebreide reflectie oproept.

Connie Palmen
Misschien heb ik niet de meest objectieve kijk op dit boek. Al jaren ben ik onder de indruk van het werk van Connie Palmen, die in haar romans een diepe laag van de personen die ze beschrijft weet vrij te leggen. De combinatie van filosofie en mooie zinnen, tsja, daar val ik voor als een blok. Zeker ook als het gaat om dingen waarvan je direct merkt dat ze zo doorleefd zijn, zo dicht aan het leven van de schrijfster zelf raken.
Niet iedereen houdt van het autobiografische tintje dat Connie Palmen aan al haar werk meegeeft, sommige meer expliciet – wanneer het optekeningen van haar leven met Ischa Meijer betreft – andere meer indirect, maar zelfs in haar debuut is eigenlijk de ontwikkeling in haar werk te merken. (Makkelijk he, om dat te zeggen, als buitenstaander.) Ook in dit boek is haar grote betrokkenheid, haar inleveingsvermogen, haar dichtbijheid bij het onderwerp heel goed merkbaar.
Fictie, doorleefd
Dat is een van de redenen waarom het zo een geweldig boek is. Ja, het is fictie, want Ted Hughes heeft sinds de zelfmoord van zijn vrouw altijd gezwegen. Tenminste, hij heeft gezwegen tegen de media. Maar hij is blijven schrijven, blijven dichten. En al die gedichten, en voornamelijk de laatst verschenen bundel, tien maanden voor zijn eigen dood, “Birthday Letters” (1998) en zijn archieven die vanaf 2000 open zijn voor het publiek, hebben inzicht verschaft. Tesamen met de gedichten van Plath, zijn ze benaderd door Connie Palmen, alsof het levende wezens waren die een houvast gaven om de levens van deze twee geliefden te herscheppen.
Een interpretatie, ja. Maar eentje die tenminste niet de intentie heeft een ‘biografie’ te zijn, een oordeel te vellen met een autoriteit die enkel bij Hughes en Plath zelf liggen. Stemmen die voor altijd onbereikbaar zijn, komen tot leven. Dat is een opmerkelijke verdienste van Palmen, eentje waarvoor ik haar erg wil bedanken. Een boek, zoals alle boeken, die een beeld van het ‘zelf’ scheppen, terwijl het ook direct duidelijk is dat er niet zoiets is als een vast zelf, het onderwerp zelf blijft ambigu.
Gevecht van een geliefde
Het is niet zomaar een boek. Het is een optekening van een gevecht, een strijd dat een achtergebleven geliefde voert om de herinnering aan de verloren gegane te bewaren zonder die te verdraaien, zonder de speculaties van sensatie-beluste journalisten zijn eigen herinneringen te laten bezoedelen. Een onmogelijke taak, vooral ook vanwege de pijn van het verlies, de spijt, de schaamte, het drukkende verdriet zich er continue in mengt. Een situatie die Palmen kent, en waarom dit boek zo goed is, waarom het zo binnenkomt. Zonder grote woorden. Zonder opsmuk. Heel echt. Want het is echt.
En ja, het is fictie. Maar of het nu echt is hoe Ted Hughes zich voelde of niet, wat critici Palmen tegen lijken te werpen, dat is van zeer ondergeschikt belang. Dat is wat dit boek tot grote literatuur maakt, er worden echte menselijke emoties en relaties in naar voren gebracht, die gaan leven voor de lezer. Een bijzonder boek is het geworden. Haast jammer dat het in het Nederlands is geschreven, aangezien dit boek ook in de Engelstalige wereld gelezen zou moeten kunnen worden. Omdat dan de taal van Hughes en Plath nog helderder over zal komen, nog meer gewoven kan worden tot een filosofische roman die mij in ieder geval nog lang bezig zal houden.

Jij zegt het
Connie Palmen
Uitgeverij Prometheus, 2015