Afgelopen zaterdag overleed op 95-jarige leeftijd een van de grootste woordkunstenaars van het Nederlandse taalgebied. Drs. P stond voornamelijk bekend om zijn karakteristieke liedjes over de meest uiteenlopende onderwerpen, maar staat voor mij toch vooral symbool voor correct en werkelijk taalgebruik. En voor de schoonheid van precisie. Door Nicole des Bouvrie. Eerder geplaatst op Zinweb.

Het leven als vertoning
In een interview met de Volkskrant in 2010 zegt Drs. P – een van de vele pseudoniemen van Heinz Polzer, in 1919 in Zwitserland geboren – dat het leven een vertoning is. En dat betekent meer dan we op eerste gezicht misschien denken. Net als zijn liedjes, kunnen we deze uitspraak eenvoudig opvatten in de zin van Shakespeare – all the world’s a stage and men merely players. We spelen een toneelstuk, en op een gegeven moment is die vertoning afgelopen.
Vertoning is echter meer dan dat. Iets ver-tonen is iets toonbaar maken wat eigenlijk misschien verborgen is. De toon, het geluid, komt het meest direct naar voren in woorden, waarmee we de toon zetten, de toon aangeven. En dat is inderdaad wat Drs. P heeft gedaan, een heel leven lang. Zijn leven ver-toond.
Liefde voor taal
Uit alles wat hij ondernam sprak een grote liefde voor taal. In de ogen van sommigen leek hij misschien conservatief – naar zijn taalgebruik wordt regelmatig verwezen als ‘archaïsch’. En als we het vergelijken met het snelle, zogenaamde hippe wat tegenwoordig op het internet wordt gebezigd, of de turbotaal zoals die werd beschreven in de jaren ’80, ja, dan is de taal van Drs. P zeker wel anders. Zich bezig houdend met betekenis van woorden, en bewust van zowel hun integriteit als de hoeveel verschillende betekenissen die overgebracht kunnen worden over schijnbaar simpele onderwerpen en daarbij hun ambiguïteit gebruikend, noemde Drs. P zichzelf liever geen dichter.
(En ja, die voorgaande zin is wellicht niet makkelijk te lezen. Nochtans te moeilijke woorden, niet snel en hip en niet goed voor op internet, zegt men mij. Misschien mag het nu wel, bij het gedenken van de man die durfde te zeggen: ‘VERZORGD TAALGEBRUIK VINDT MEN ELITAIR. ONVERGÉÉFLIJK!’ (Bron: HP/DeTijd)
In een interview uit 2009, zegt hij: “Die term is besmeurd, in dit land kan iedere hansworst of stoethaspel zich dichter noemen. Wat je te lezen krijgt als je tegen je zin in zo’n dichtbundel tuurt, is beschamend of op zijn allerminst vervelend. Zeker, ik kan gedichten schijven, maar ik noem mijzelf liever versificator. Dat klinkt zeer ambtelijk en ambachtelijk, en dat is het in feite ook, het geeft tenminste aan dat ik iets kán.” (Bron: Bregje Lampe)
Ollekebolleke voor na de dood
Misschien moeten we heb dan ook wel het meest dankbaar zijn voor zijn inspanningen voor de Nederlandse taal. Ja, hij zong ook liedjes, maar hij was voornamelijk versificator. Zo introduceerde hij het Ollekebolleke in de Nederlandse taal. Een Ollekebolleke is een specifieke rijmvorm waarin kort maar in metrum en zeer krachtig een humorvolle boodschap overgebracht wordt. (Zie hier voor een uitleg erover.)
En met de simpele regels van de Nederlandse taal wist hij geniale wendingen aan te brengen én zichzelf te laten zien. Want zijn levendigheid, zijn zwier, zijn correctheid en zijn elegantie komen niet alleen goed naar voren in de interviews en beelden die youtube nog hopelijk decennia lang beschikbaar maken voor het grote publiek – misschien komen die eigenschappen allemaal wel bijeen in zijn eigen geschreven rouwadvertentie.

Deze rouwadvertentie verscheen in de Volkskrant en NRC Handelsblad – deze foto is zoals hij verspreid is via social media, waar toch meer (ook jonge) mensen hem bleken te kennen dan ik had verwacht. Als ik zijn liedjes zong rond een kampvuur was er eigenlijk nooit iemand die mee zong, behalve de enkeling die een nog grotere fascinatie voor taal bleek te hebben.
Ik hoop werkelijk dat zijn werk nog vele generaties mag blijven inspireren. En dat zijn manier van spreken, zijn taalgebruik, nooit archaïsch meer zal worden genoemd. En dat we allemaal zulk prachtig metrum mogen leren gebruiken.
Afbeelding: Deel van laatste CD van Drs. P.