Een wonderlijke verteller die je meeneemt naar het Jeruzalem van begin jaren ’60. Je voelt de stralen van de maan en ziet de reflectie er van op de stenen, je voelt de warmte van de petroleumkachel op zolder, en je vraagt je af of er verder nog iets nodig is. Is dat niet wat verhalenvertellers zouden moeten doen, je een stukje mee laten leven met fictieve levens. Hun pijn en vreugdes delen. Hoewel, in dit boek meer pijn. De pijn van verlies, van omgaan met verraad, met dood, en liefde. Een prachtig boek, met ook nog eens een bijzondere kijk op het leven van Jezus als door de ogen van de joden er door heen geweven. Zo natuurlijk dat je het zo uit hebt, alle 400 bladzijdes. Door Nicole des Bouvrie, eerder verschenen op Zinweb.

Judas?

Het verhaal zit eenvoudig maar goed in elkaar. Jonge joodse man is door liefdesverdriet en financiële problemen genoodzaakt een baantje aan te nemen dat eenvoudiger klinkt dan het is. Zes uur per dag een oude invalide man gezelschap houden, met hem praten en discussiëren, in ruil voor eten en onderdak. Dat het huis ook een onverwerkt trauma huisvest, dat sinds de afloop van de Zesdaagse Oorlog van Ben Gurion de controverses over die oorlog en het oprichten van de Israëlische staat in levende lijve heeft ondervonden. Kamers die nooit open gaan, onderwerpen die nooit besproken moeten worden, en dan de geheimhoudingsplicht die hij moet ondertekenen wanneer hij de baan aanneemt. Genoeg elementen voor een spannend en onderhoudend verhaal, zeker wanneer een geboren verhalenverteller zoals Amos Oz er mee aan de slag gaat.
Maar dat is niet alles. En de titel van het boek doet dat al vermoeden. Een rode draad door het verhaal – ik zal niet te veel verklappen – ligt namelijk in het onderzoek dat de hoofdpersoon aan de universiteit deed, waarin hij onderzocht hoe de joodse Judas eigenlijk de enige echte en eerste christen was die bestond. Een indrukwekkende analyse van de figuur Judas Iskeriot komt in de loop van het boek naar voren, vermengd met inzichten in de manier hoe door de eeuwen heen deze figuur belachelijk is gemaakt en symbool werd voor de joden op zich. Meer dus dan alleen een interessante roman!

Inzichten

De discussies met de oude man en de vele gesprekken die gevoerd worden zijn ook erg interessant. Het leek me saai, toen ik besefte dat dat de opzet van het boek is, maar dat is verre van waar. Hele passages zou ik wel in willen lijsten, zoveel inzicht en materiaal om nog langer over na te denken en bij stil te staan komen er in naar voren. Ik zal een tweetal van die passages hier overnemen.
“Ikzelf geloof niet in wereldverbetering. Nee,ik geloof in geen enkele vorm van wereldverbetering. Niet omdat ik de wereld perfect vind, beslist niet, de wereld is misvormd en troosteloos en vol leed, maar iedereen die hem begint te verbeteren, dompelt hem binnen de kortste keren in rivieren van bloed. (…) Als op een goede dag alle geloven en alle revoluties eens zouden verdwijnen, dan zeg ik je – echt allemaal, zonder uitzondering – dat er veel minder oorlogen in de wereld zouden zijn. De mens, schreef Immanuel Kant ooit, heeft al met al het karakter van een misvormd, ruw blok hout. En we moeten vooral niet proberen hem recht te buigen en te polijsten, want dan staan we tot onze nek in het bloed.” (p.90-91)

Dromers en realisten

De tegenstelling tussen de personages en hun denkbeelden zijn heel mooi gekozen, want ze laten een strijd zien die normaal gesproken in elk persoon plaats vindt. Een roman is wat dat betreft een uitgelezen plek om die strijd weer te geven. De strijd tussen de idealist en de realist, degene die wil dromen en wil vechten voor zijn dromen, en degene die liever vasthoudt aan wat er al is en wil vechten voor behoud daarvan. De verhitte discussies die plaats vinden zijn dan ook heel erg makkelijk te begrijpen. En ook hun beider verlangen naar het tegenovergestelde. De dromer die minder emotioneel wil zijn, de realist die meer hoop zou willen hebben.
“En dit wil ik je ook nog zeggen: ondanks alles wat ik eerder gezegd heb, zijn dromers gelukkig en is de man die hun ogen opent vervloekt. Weliswaar zullen de dromers ons niet verlossen, evenmin als hun discipelen dat zullen doen, maar zonder dromen en zonder dromers zou de vloek die op ons rust zevenmaal zo zwaar zijn. Dankzij de dromers zijn ook wij, de nuchtere mensen, misschien iets minder versteend en wanhopig dan we zonder hen zouden zijn.” (p.174)

Over het boek

Judas
Amos Oz
De Bezige Bij, 2015.