(See reflection on Bertolt Brecht’s play ‘The Good Person of Sezuan‘ in English below)

Afgelopen vrijdagavond in de Stadsschouwburg te Nijmegen was er een goed mens te vinden op het toneel: Shen Te, gespeeld door Jessie Wilms. Een goed mens, tenminste als we de goden mogen geloven, vertolkt door Hans Trentelman. Maar is dit wel een goed mens of wordt er slechts een toneelstukje opgevoerd?
In dit meesterwerk en persoonlijk favoriet van de schrijver zelf, geeft Bertolt Brecht geen antwoorden. Wel schopt hij heel wat heilige huisjes omver. Een gewaagd stuk, zeker in 1939 toen het zijn oorsprong vond. Maar ook vandaag de dag geeft het een belangrijk inzicht. Want hoewel het Chinese Sezuan, volgens Brecht zelf, tegenwoordig geen stad meer is waar mensen uitgebuit worden, moet dit stuk gezien worden als een “Parabelstük”. Iets wat Toneelgroep Maastricht heeft verwoord door de ondertitel “een verradelijk sprookje” mee te geven.
Want een sprookje lijkt het. Er is een goede mens die twijfelt aan haar eigen goedheid, die haar lichaam verkoopt, maar als enige de goden een onderdak biedt voor de nacht in Sezuan. Ze wordt beloond voor haar goedheid, maar door vervolgens al haar goedheid uit te delen, lijkt ze uiteindelijk weer berooid achter te blijven.
Maar zo eenvoudig is het leven niet. Hoewel de ‘engel uit de volksbuurt’ de goedheid zelve leek, maakt goedheid ook kwetsbaar. Als zelfs haar geliefde haar gebruikt om zelf hogerop te komen, besluit ze het heft in eigen handen te nemen. Brecht laat Shen Te een ander gezicht aannemen, een man te worden, opkomend voor zichzelf en ten koste van de goede daden die ze gewend was te doen. De mensen die van haar goedheid leefden vinden het een schande dat Shen Te hen niet meer van rijst voorziet. En eigenlijk vindt ze dat zelf ook. En de goden, die vinden het maar vervelend dat de mens zich door hun omstandigheden laat beïnvloeden en het goed-zijn minder belangrijk acht dan het overleven zelf.
In deze vertolking door Toneelgroep Maastricht komt de spanning van de genuanceerde keuze tussen goed en slecht uitstekend uit de verf. Het epische karakter dat zo karakteriserend is voor Brecht is goed neergezet, er wordt niet teruggedeinst voor vreemde overgangen en terzijdes, die het publiek onder andere door de goede timing en afwisselend stemgebruik nooit afleiden maar eerder ontstelt achter laten. Precies zoals Brecht bedoeld zou kunnen hebben. Werkelijk een grote verdienste van de acteurs en de regie onder leiding van Arie de Mol. De mooie vondsten waar het publiek ook erg goed op reageerde – de acht-koppige familie die plotseling uit een tas gevist wordt, de regen uit een lokale wolk – maken het tot een zeer afwisselende ervaring.
Nog te zien tot 7 januari 2014. Ik zou zeggen: gaat dat zien!
Trailer: http://www.youtube.com/watch?v=zaypIkC11W4
———–
But then, how to react to such a piece that mentions a good person is someone who stays full of hope in the face of reality. An epic piece, that needs to be processed by the audience – if they can, of course.
The open ending is perhaps what enraged me most. Okay, we see how a so-called good person has also a darker, manly side to her, which takes over in order to survive when faced with other individuals who try to make the best of it. But is this really what we see? Why are the other from which goodness needs to be protected not also colourful people with both goodness and a less trustworthy side? Why is everything black, except for the main character? Aren’t we all our own main character, is this life not just a play, the world merely a stage. Why do we believe we can be our own directors, when it is obvious that even the most basic questions cannot be answered?
It is impossible to choose the right thing to do – there is always circumstances to take into consideration. But then, Brecht asks us, in the very final sentences – which in German are truly marvelous – to choose our own ending, to make it into a good end, to make sure it all ends well. Because it must end, it must end good.

„Wir stehen selbst enttäuscht und sehn betroffen
Den Vorhang zu und alle Fragen offen. […]
Soll es ein andrer Mensch sein? Oder eine andere Welt?
Vielleicht nur andere Götter? Oder keine? […]
Sie selber dächten auf der Stelle nach
Auf welche Weis dem guten Menschen man
Zu einem guten Ende helfen kann.
Verehrtes Publikum, los, such dir selbst den Schluss!
Es muss ein guter da sein, muss, muss, muss!“